“EMAKUMEEN JAKINTZEK GORDETZEN DUTEN ZIENTZIA” GIDA DIDAKTIKOA
Hezkuntza ez-formalaren esparruan nerabeekin lan egiten duten pertsonei zuzenduta dago Emakumeen jakintzek gordetzen duten zientzia gida didaktikoa. Gaur egungo “zientzia” nozioaren berrikuspen kritikoa proposatzen du eta zientziara hurbiltzeko bestelako begiradak aintzat hartzen ditu, ikuspegi feministatik eta metodologia parte-hartzaileetatik abiatuta.
Gida didaktikoa 2017an zehar garatutako proiektuaren emaitza da, eta berau argitaratzeaz gain, proiektuan ondoko lanak burutu ditugu:
- Gairi buruzko ikerlan teorikoa
- Hezitzaileei eta hezkuntza ez-formaleko esparruari egokitutako material didaktikoa
- Sortutako materiala hezkuntza ez-formalaren esparruan diharduten hainbat pertsonarekin kontrastatzea
- Sortutako argitalpena zabaltzea, hala aurkezpenen bitartez nola bestelako komunikazio-kanalak baliatuta
Lan horiek guztiak burutu ahal izateko, emakume eta gizonen arteko berdintasuna bultzatzeko diru-laguntza bat jaso genuen Bizkaiko Foru Aldundiaren eskutik. 2018an proiektuari jarraipena emango diogu.
Lan honek bi helburu nagusi ditu. Alde batetik, neska nerabeak ahalduntzen lagundu nahi dugu eta haiengan zientzia-bokazioa sustatzen. Beste alde batetik, mutil nerabeen artean maskulinitate berriak bultzatu nahi ditugu eta zaintza-lanetan erantzunkide izan daitezen.
Horretarako, inguratzen gaituen androzentrismoaren inguruko kontzientzia kritikoa sustatzea proposatzen dugu, eta zientzia berri bat bultzatzea, ikusgarri eginez emakumezko zientzialariak eta beren jakintzak, eta aitortuz pertsonen eta naturaren zaintzak gure gizartearentzat duten garrantzia.
Gida hezkuntza ez-formalaren alorrean diharduten pertsona hezitzaileei zuzenduta dago eta hausnarketa eta ekintza bultzatu nahi ditu berauengan, beren espaziora egokitu eta eguneroko lanean txertatzeko moduko informazioa eta erreminta praktikoak erakutsiz. Hezkuntza ez-formaleko espazioetan jarri nahi izan dugu fokua material honekin, uste baitugu askotan ez zaiola behar bezalako arreta jartzen espazio horiek duten garrantziari, bai genero-rol, -estereotipo eta -harremanak eraikitzerako orduan, eta baita zientzia –kontzienteki zein ez− irakasteko eta transmititzeko orduan ere. Uste dugu garrantzitsua dela espazio horietarako material espezifikoak sortzea eta beren garrantzia azpimarratzea.
2018ko otsailean Bizkaiko hiru udalerritan aurkeztu genuen gida: Bilbon, Barakaldon eta Getxon. Aurkezpenotan, gida zergatik sortu genuen, zer egitura duen eta biltzen dituen edukiak azaltzeaz gain, ohiko hitzaldi formatutik haratago joan ginen eta entzuleak parte-hartzaile bihurtu genituen erakusketa interaktibo baten bidez. Erakusketa, txoko deitu genien zortzi gunez osatu genuen; bakoitzean askotariko informazio eta elementuak bildu genituen (haziak, ogia, barazkiak, hainbat modutara prestatutako arrautzak, herri-medikuntzako errezetak, garbigarriak sortzeko lehengaiak, emakumezko zientzialarien argazkiak, e.a.) eta publikoko pertsonei gonbidapena luzatu genien euren ezagutzak partekatzeko eta nahierara esperimentatzeko. Hala, uste dugu erakusketak eragindako bizipenen bitartez lortu genuela bertaratutakoek emakumezko zientzialariak aintzat hartzea.
Hementxe duzu gidaren laburpen bat, azaltzen duena zergatik sortu genuen eta eduki nagusiak zeintzuk diren. Horrez gain, hemen gida osoa deskargatzeko aukera ere baduzu.
(Ilustrazioaren egilea: Leire Llano)
IKUSI MAKUSI… EMAKUME ZIENTZIALARIAK
“Ikusi makusi... emakume zientzialariak” 2016 urtean hasi genuen proiektua da. Jolasak tresna pedagogiko gisa duen potentziala aztertzen dugu bertan, neskei alor zientifiko- teknologikoarekiko interesa pizteko.
Heziketa zientifikoari buruzko gure lan-ildotik ikertu dugu zeintzuk diren arrazoiak alor zientifiko-teknologikoan estereotipoak eraikitzeko, eta rolak eta genero-harreman ez-parekideak betikotzeko. Era berean, ikuspegi pedagogiko ezberdinek desparekotasun horiek sakontzeko orduan duten eragin handia berresteko aukera izan dugu. Gure ondorio nagusia da ezinbestekoa dela bestelako proposamen hezitzaileak garatzea, existitzen diren diskriminazioak desagerrarazten lagunduko dutenak eta ikuspegi feministatik hurbilduko direnak bestelako begiradak aintzat hartzen dituen zientziara.
Orain arte egindako ikerlanak hipotesi hau izan du abiapuntu: Gaur egungo jolas gehienek darabilten zientziaren ikuspegiak, hala nola sexuaren arabera ezberdinduak izateak, ez dute sustatzen emakumezkoek alor zientifiko-teknologikoan parte hartzea.
Uste dugu horixe gertatzen dela, alde batetik, jolasak hezkuntza-erreminta garrantzitsua direlako: baloreak zabaltzen dituzte eta umeengan eragina dute, nola nortasunean, hala gaitasunen garapenean ere . Horrez gain, ikusi da erabakigarriak direla estereotipoak eraikitzeko eta rolak betikotzeko orduan, umeei mota ezberdinetakoak eskaintzen zaizkielako txiki-txikitatik sexuaren arabera. Era berean, zientziak, gaur egun egituratuta dagoen bezala, oinarrian patroi androzentriko eta sexistak ditu, eta bere ezaugarri dira: ikusezin bihurtzea alor zientifiko- teknologikoan ekarpenak egin dituzten emakumezkoen gehiengo handia, eta zilegitasuna kentzea bizitzaren iraunkortasuna bermatzen duten jakintzek duten oinarri zientifikoei, tradizionalki emakumezkoek garatu dituzten horiei.
Azkenik, ikerlan honetan goian azaldutako joera alderantzikatu lezaketen proposamen ludiko-hezitzaileak aztertu ditugu, helburu dutenak: genero-rol eta -estereotipoak deseraikitzea; bizitzaren iraunkortasuna bermatzen duten jakintzak ikusgai egitea, balioestea eta duten zientzia-balioa aldarrikatzea; emakumezko erreferenteak sortzea; umeen gaitasunak berdintasun-baldintzetan garatzea alor zientifiko-teknologikoan, sexuarekiko modu independentean.
Aurreko guztiagatik uste dugu aldaketa beharrezkoa dela gaur egungo jokoen diseinuan eta eskaintzan, lanbide zientifiko-teknologikoetan dauden genero-ezberdintasunak desagerraraziko baditugu.
Proiektu honen baitan kokatzen da ‘Emakumezko zientzialariak eta hezkuntza: jolasa baliabide pedagogiko gisa neskengan zientzia-bokazioak sustatzeko’ izenburuko posterra. Bilbon 2018ko uztailean ospatutako XII. Zientzia, Teknologia eta Generoko Iberoamerikar Biltzarrean aurkeztu dugu, ‘STEAM diziplinak: ibilbide akademiko-profesionaletako eragina’ sail tematikoaren barruan.
Proiektuari jarraipena emateko, datozen hilabeteetan zehar finantzazio-iturriak bilatzen jarraituko dugu eta beronekin zerikusia duten jarduerak gauzatzen.
(Argazkia: Joseba Sainz de Murieta)
BIZITZA ERDIGUNEAN JARTZEN DUTEN JAKINTZEN KONTZEPTUALIZAZIO KOLEKTIBORANTZ (Ikerkuntza-Ekintza Parte-Hartzailea)
Sorkineko kideok burutzen ari garen Ikerkuntza-Ekintza Parte-Hartzaile (IEP) prozesuaren bidez “bizitza erdigunean jartzen duten jakintzak” kontzeptualizatu nahi ditugu eta beren ezaugarriak zehaztu, helburu izanik kontzeptu horrekin bat datozen esperientziak, praktikak, egikerak eta ezagutzak ikusgai egitea eta merezi duten balioa ematea.
“Bizitza erdigunean jartzen duten jakintzak” Sorkin elkartearen oinarria dira. Oraindik eraikitzen ari den kontzeptua da, zeinari esanahi zehatza eman nahi diogun. Jakin nahi dugu aurretik bestek nola definitu duten, zeintzuk diren diziplina ezberdinetatik egin zaizkion hurbilpenak, dauden ikuspegiak batu eta dituen askotariko ertzetatik tira eginez definizio kolektibo eta partekatu bat eman nahi diogu. Gure elkartea egituratu eta aldi berean egiten dugun lanetik elikatutako den prozesu baten bidez, besteren eskura uzteko moduko definizio bat osatu nahi dugu, gerora ere hazten jarrai dezan.
“Bizitza erdigunean jartzen duten jakintzen” inguruko partekatutako errelato bat sortzen ari gara, banaka burutzen ari garen hausnarketa-prozesuan oinarrituta, kontrasterako talde-bileretan osatzen goazena.
Proiektuan erabilitako metodologia parte hartzailea da, inklusiboa eta Sorkin osatzen dugunon gaitasun, interes eta erritmoei egokitua. Geuk osatzen dugu IEPren nukleoa, baina prozesuan zehar bestelako pertsona eta kolektiboak ere tartean sartu nahi ditugu hainbat modutan: elkarrizketen bidez eta tailer, hitzaldi eta tertulia tematikoetan parte hartuz. Nola IEPn parte hartuko duten pertsonak, hala parte hartzeko moduak, prozesuan zehar zehazten ari gara, oinarrizko baldintza izanik metodologia aldatzeko malgutasuna, betiere aho batez hartutako erabakien eta proiektuari egiten ari gatzaizkion berrikuspen jarraituaren bidez.
