SOZIALKI KONPROMETITUTAKO IKERKETA-EKINTZA PARTE-HARTZAILE BATEN MAPAKETA KOLEKTIBOARI BURUZKO TAILERRAREN SAIO BAT
Teresak eta Vanek “Geure buruari entzutea. Sozialki garrantzitsuak diren jakintzak eta ezagutzak modu kolektiboan sortzea” saioa dinamizatu zuten. Horretan 35 lagunek parte hartu zuten. Helburua pedagogia feminista dekolonialak hurbiltzea eta praktikan jartzea zen, jakintzei balioa emateko.
Saioa Sozialki konprometitutako Ikerketa-Ekintza Parte-Hartzaile (IEP) baten Mapaketa Kolektiboari buruzko tailerraren parte izan zen, Hegoa Nazioarteko Lankidetza eta Garapenari Buruzko Ikasketa Institutuko hezkuntza-taldeak antolatuta. Tailer horren lau saioak 2018ko azaroan egin ziren, Bilboko San Frantzisko auzoan. Hegoako hezkuntza-taldeak auzo hura aukeratu zuen “Unibertsitatea kalera ateratzeko” eta ezagutza lurralde jakin bateko arazoekin lotzeko.
35 bat lagunez osatutako talde heterogeneoa egin genuen. Horretan, ikasleak, unibertsitateko irakasleak eta gizarte-eragileak elkartu ginen, gizarte-aldaketara bideratutako ikerketa kritikoarekin konprometituta gaudenak. Halaber, taldeko kideen jatorriak askotarikoak izan ziren; batez ere Latinoamerika, Afrika eta Europa.
Saioa gure burua kokatzeko une batekin hasi genuen, hurbiltasun eta konfiantza giroa sortzeko. Horrela, sozialki garrantzitsuak diren jakintzei lotutako hainbat objekturen bitartez, saioko parte-hartzaileok geure burua aurkeztu genuen.
Gero, azterketa une batekin jarraitu genuen. Horretan, IEP bat nola egin hausnartu genuen, beste ikuspegi bateko proposamenak txertatuz eta gure zapalkuntzez eta gure pribilegioez ere jabetuz. Une horretarako, Yuderkis Espinosak, Diana Gómezek, Maria Lugonesek eta Karina Ochoak idatzitako “Reflexiones pedagógicas en torno al feminismo descolonial. Una conversa en cuatro voces” (Feminismo dekolonialari buruzko hausnarketa pedagogikoak. La ahotseko elkarrizketa) lanetik hartutako laburpen batetik abiatu. Idazlan hura Pedagogías decoloniales. Prácticas insurgentes de resistir, (re) existir y (re) vivir liburuan argitaratu zen.
Ondoren, saioaren hirugarren unera pasatu ginen, bizipenen momentua, alegia. Horretarako, “Gorputz-lurraldearen mapaketa” metodologia erabili genuen. Hura pedagogia feminista dekolonialetatik sortzen da, Latinoamerikako leku askotako emakumeengandik, batez ere eremu landatar eta indigenatik. Guk gure testuingurura eta tailerraren helburuetara moldatzen dugu metodologia hori. Lurraldearen ordez, gure jakintzak gorputzaren bidez nola ezagutzen ditugun eta gorputzarekin nola lotzen ditugun aztertu genuen; ezagutza gorputzetik, emoziotik eta kolektibitatetik sortuz. Metodologia honetarako, bada, “Mapeando el cuerpo-territorio. Guía metodológica para mujeres que defienden sus territorios” (Lurralde-gorputza mapatzen. Gida metodologikoa beren lurraldeak defendatzen dituzten emakumeentzat) dokumentuan oinarritu ginen.
Saioa amaitzeko, jakintza, min eta erresistentzia ugari partekatu genituen. Bizi izandako esperientzia batetik sortzen dira horiek, ezagutza sortzeko iturri legitimo gisa. Esperientzia horretan, gorputzak elkartzean, aniztasun handia ikusten dugu, baita asko partekatzen dugula ere.
Sozialki Konprometitutako IEP baten Mapaketa Kolektiboari buruzko Tailerraren lau saio horiek Curruscuk dokumentatu zituen bideo batean. Hemen duzue bideoa deskargagarri, baita prozesuaren parte diren beste dokumentu guztiak ere.
Prozesu osoa Hezkuntza askatzailea, gizarte eraldaketarako hezkuntza proiektuan txertatzen da.
(Azaleko argazkia: Joseba Sainz de Murieta)
JABEKUNTZA-ESKOLA FEMINISTEI ZUZENDUTAKO ‘ZIENTZIA BAZTERRETATIK’ IKASTAROA
‘Zientzia bazterretatik’ ikastaroak 8 orduko iraupena du (saio presentzialak) eta zientzian zein emakumeek jakintzaren alor horretan duten zereginean interesa duten askotariko emakumeei zuzenduta dago.
Emakumeen parte-hartze sozial eta politikoa bultzatzeko helburuarekin jabekuntza-eskola feministek antolatu ohi dituzten ikastaro eta tailerren artean eskaintzeko diseinaturik dagoen trebakuntza-jarduera da.
Emakumeek betidanik egin izan dugu zientzia. Esaten erraza den, baina asimilatzen zaila den baieztapena da aurrekoa; izan ere, bizi garen jendarteak guztiz kontrakoa sinestera garamatza askotan. Ikastaro honetan zientziaren alorrean ematen diren emakume eta gizonen arteko desparekotasun nagusiak bistaratuko eta aztertuko ditugu. Era berean, zientziaren gaur egungo ikuspegi androzentrikoa aldatzea eta bizitzak erdigunean kokatzea helburu duten proposamen feministak aurkeztuko ditugu. Horrekin batera, emakumeek zientzian izan duten -eta duten- zeregina balioztatuko dugu eta ikasketa-iturri izango zaizkigu emakume horien egikerak, lankidetza- eta erresistentzia-estrategiak. Hori guztia lortzeko, alor zientifiko-teknologikoan parte hartu izanagatik bidegabeki ikusezin bihurtu diren hainbat emakumeri buruz hitz egingo dugu, baina baita bestelako askotariko emakume anonimoei buruz ere; beren eguneroko zereginak burutzeko ikertu, esperimentatu eta asmamena erabili duten eta bizitzarako ezinbestekoak diren jakintzak garatu dituzten emakumeei buruz, alegia.
Orain arte ikastaroaren bi edizio ospatu ditugu. Lehena Gasteizko Jabetze Feministarako eskolan izan zen, 2019ko apirilean. Ikastaroan askotariko 6 emakumek eman zuten izena, 20 urtetik 65ra bitarteko adinekoak, alor ezberdinetan arituak (osasungintza, administrazio publikoa eta ingeniaritza, besteak beste) eta jatorri ezberdinekoak (Latinoamerikatik eta Euskal Herrira). Dokumentu honetan topa dezakezu ikastaroari buruzko informazio gehigarria. Bigarrena MARIENEA Basauriko emakumeen etxean izan zen, 2019ko urria eta azaroa bitartean. 19 urtetik 70era bitarteko adineko alor ezberdinetako 7 emakumek hartu zuten parte (unibertsitateko ikasleak, hezkuntza ez-formaleko profesionalak, eta baita erretiroa hartutakoak ere). Hemen ikastaroari buruzko informazio gehigarria.
UNIBERTSITATEKO IRAKASLEEI ZUZENDUTAKO ‘HEZKIDETZARA SARRERA STEAM DIZIPLINETAN, JAKINTZETAN OINARRITUTAKO IKUSPEGITIK’ IKASTAROA
‘Hezkidetzara sarrera STEAM diziplinetan, jakintzetan oinarritutako ikuspegitik’ edozein alorretako unibertsitateko irakasleei zuzenduriko 12 orduko ikastaroa da (formakuntza presentziala).
STEAM alorretan (Zientzia, Teknologia, Ingeniaritza, Artea eta Matematika) hezkidetza lantzeko estrategiak garatzea eta unibertsitateko irakasleek ikuspegi hezkidetzailetik lan egin dezaten ahalbidetzea bilatzen duen ikastaroa da, ondoko helburu hauekin: genero-ekitatea bultzatzea (horretarako, gaur egun indarrean dagoen zientziaren nozio androzentrikoa auzitan jarriko da, emakumezko zientzialarien erreferenteak sortuko dira, emakumeen jakintzak balioetsiko eta metodologia pedagogiko berritzaileak erabiliko) eta irakasleei estrategia eta baliabide pedagogikoak erraztea, zientzia bestelako begiradatatik landu ahal izan dezaten genero-rol eta -estereotipoak deuseztatuz eta bizipenetan oinarritutako ikaskuntza bultzatuz.
Ikastaroaren oinarrian ideia hauxe dago: STEAM diziplinetan genero-desparekotasun nabariak ematen dira oraindik ere, eta beharrezkoa da horiei aurre egitea ikuspegi hezkidetzaile batetik abiatuta. Horretarako, ikastaroaren abiapuntu bezala aztertuko ditugu gaur egun indarrean dagoen zientzia ereduaren kausak eta ondorioak, hala nola hezkuntza eredu mistoarenak (desberdinkeria, diskriminazio moduak, emakumeen eta beren jakintzen ikusgaitasun eza, etab.). Ondoren, unibertsitateko STEAM alorretan zientzia bestelako begiradatatik irakasteko hainbat giltzarri teoriko eta metodologiko aztertuko ditugu, eta teknika eta proposamen ezberdinak mahaigaineratuko ditugu, irakasleek beren eguneroko lanean txertatu ahal izan ditzaten. Azkenik, curriculumeko edukiak nola landu aztertuko dugu, ondoko helburu hauek lortu ahal izateko: zientzia egiten duten emakumezko erreferenteak sortzea; emakumeek egiten dituzten zaintza lanak eta horiekin lotutako jakintzak balioestea, barne hartzen dituzten fenomeno zientifikoak bistaratuz; diziplinarteko irakaskuntza sustatzea, aurkikuntza zientifikoen testuingurua aipatuz eta zientzia historiarekin, artearekin eta kulturartekotasunarekin lotzen dituen erreferentziak aipatuz.
‘Hezkidetzara sarrera STEAM diziplinetan, jakintzetan oinarritutako ikuspegitik’ ikastaroko bi edizio ospatu ditugu orain arte. Lehena 2018ko ekainean izan zen UPV/EHUko Leioako campusean eta 10 parte-hartzaile izan zituen ikastaroak, guztiak ere emakumeak, ingeniaritza, didaktika eta farmakologia sailetatik zetozenak, besteak beste. Bigarren edizioa 2019ko maiatzean ospatu genuen, Errioxako Unibertsitateko Logroñoko campusean. 8 parte-hartzaile izan zituen ikastaroak, nagusiki sail ezberdin hauetakoak: hezkuntza-zientziak, matematika eta konputazioa, zuzenbidea.
“EMAKUMEEN JAKINTZEK GORDETZEN DUTEN ZIENTZIA” IKASTAROA, BIGARREN HEZKUNTZA, BATXILERGO ETA LANBIDE-HEZIKETAKO IRAKASLEEI ZUZENDUA
‘Emakumeen jakintzek gordetzen duten zientzia’ ikastaroa Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Batxilergo eta Lanbide-Heziketako hainbat arlotako irakasleei zuzenduta dago (ez soilik alor zientifiko-teknologikoak, bestelako alorrei zuzendutako zeharkako formakuntza gisa diseinatu baita). 30 orduko iraupena du, bi fasetan banatuta: 15 presentzial formakuntzarako eta 15 irakasleek ikastegian beren ikasleekin lan egiteko.
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak antolatutako Prest Gara EAEko irakasleentzako prestakuntza-eskaintzaren baitan txertatutako ikastaroa da. Ikastaroan hezkuntza formalaren alorrean nerabeekin lan egiten duten irakasleei zuzendutako material didaktiko hezkidetzailea aurkeztu eta esperimentatu dugu, honako helburu hauekin: irakasleei ideiak ematea eduki zientifikoak gazteekin bestelako ikuspegietatik landu ditzaten, gozamenean eta bizipenetan oinarritutako ikaskuntza bultzatuz; zientzia ageriko egitea, normalean loturarik ikusten ez diogun eguneroko espazio eta gaietan etxean, naturan, artean, historian, musikan, literaturan…); jarduera osagarriak bultzatzea (hala nola txangoak, rol-jokoak, dinamika parte-hartzaileak) eta eduki kurrikularren bitartez landu daitezkeen jarduerak proposatzea, oinarrizko gaitasunak garatzen laguntzeko.
Ikastaroko edukiak Sorkin elkartetik sortu dugun hezkidetzako irakaskuntza-material zehatz batean oinarriturik daude: ‘Emakumeen jakintzek gordetzen duten zientzia’ gida didaktikoan. Nerabeekin lan egiten duten hezitzaileei zuzendutako materiala da, helburu duena zientzia irakastea bestelako begiradatatik, neskak ahalduntzea eta mutilengan jarrera parekideak sustatzea.
Ikastaroaren bitartez honako hauek lortu nahi ditugu: alor zientifiko-teknologikoan emakume eta gizonen artean dauden desparekotasunak eta diskriminazio-motak ikusgai egitea, jasotako hezkuntzarekin duten harremana bistaratuz; zientzian lan egiten duten pertsonen inguruko iruditeria estereotipatuari aurre egiteko estrategiak erakustea; indarrean dagoen zientziaren ikuskera kuestionatzeko eta zabaltzeko giltzarriak ematea; zientzia eta teknologiaren aurrerapenei buzoko hausnarketa sustatzea, eta aurrerapen horiek pertsonen bizi-baldintzen hobekuntzarekin duten harremanari buruzkoa; emakumezko baserritarren jakintzak ikusgai egitea, balioestea eta aitortzea, barne hartzen duten zientzia inplizitua erakutsiz; historian zehar zientziari ekarpenak egin dizkioten emakumezko zientzialariak ikusgai egitea, balioestea eta aitortzea, eta horrekin batera emakumezko erreferenteak sortzen laguntzea zientziaren hainbat arlotan; diziplinarteko ikaskuntza sustatzea, zientzia bestelako hainbat jakintza-arlori lotuz: historia, artea, kultura, teknologia berriak, e.a.
Oraingoz ikastaroaren lehen edizioa eman dugu, 2018/2019 ikasturtean. DBH, Batxilergo eta Lanbide-Heziketako 7 irakaslez osatutako ikasle-talde heterogeneoak parte hartu zuen, askotariko ikasgaietan arituak: teknologia, fisika eta kimika, ekonomia, matematika, filosofia, lanerako prestakuntza eta orientabideak.
